Ở ngoài tự nhiên chim gáy (hay còn gọi là cu gáy) chỉ sống 5-6 năm, nuôi trong lồng chim gáy có thể sống tới hơn 40 năm. Tìm được con chim gáy hay là vô giá, nếu có duyên mà gặp nhưng không biết chăm sóc thì sẽ phí đi.

Nếu chăm không đúng kỹ thuật, chim sẽ yếu dần rồi mắc bệnh mà chết thì uổng công. Chọn được chim gáy hay mới là cơ bản, người nuôi phải có kỹ thuật luyện chim thì mới đạt được ước mơ.

Đặc điểm của chim gáy là khi thấy nóc lồng thủng thì tìm đủ mọi cách chui ra và bay mất, không kể đã lâu năm hay quen người. Ngược lại đáy lồng thủng chim không bao giờ chui đầu xuống mà bay ra. Vì vậy mà người ta gán cho loài chim này tính cách của người quân tử, chẳng chịu cúi đầu.

https://farmvina.com/cach-nuoi-chim-gay/

Chọn chim cu gáy

Phần đầu
Trước tiên là xem cườm, vì cườm là biểu hiện phẩm chất chính của một con chim gáy, nhìn cườm là biết được chim gáy đó thuộc dòng âm nào.

“Cườm vừng là thổ, bỏng nổ là kim”, tức là hạt cườm nhỏ và màu vàng như hạt vừng là giọng thổ quý nhất. Hạt cườm nhỉnh hơn chút ít và màu trắng như bỏng nổ là giọng kim. Đây là 2 dòng chính, còn 2 dòng trung gian là âm đồng và âm son thì cườm liên hoàn là quý hiếm thứ hai. Chiều rộng của cườm lớn trải từ gáy xuống vai lại gọn gàng, không tràn xuống lưng là quý hiếm thứ ba. Cườm đầy chồng chất lên nhau gọi là cườm rắc (như rắc hạt vừng) là quý hiếm thứ tư.

Con nào có sợi chỉ màu đen chạy dưới khóe mắt càng kéo dài càng tốt. Cần chọn con cổ cao, đầu nhỏ xanh, mỏ cong, đít xám. Con nào có mỏ đỏ là chim dữ, chọn làm chim mồi là tốt.

Phần mình
Chọn những con có hình bầu, giống như bắp chuối, giữa phình ra, 2 đầu nhỏ lại, rắn chắc, ngực nở, mắt to, lồi, cườm sáng, chân to, đuôi dài, đầy lông. Hai cánh phải phủ mình mới hay, nếu hai cánh chéo còn hay hơn nữa.

Phần đuôi
Những con có đuôi dài và thon, gốc đuôi rộng, chót đuôi thon là chim tốt và khôn.

Chân
Nhìn chân chim phải thấp, có cạnh, có vẩy mốc lên, lông phủ kín đầu gối là chim hay, con nào có móng trắng là chim quý đặc biệt, nhân giống được chim này là hái ra tiền, khách thường tìm đến đển mua chim non.

Tiếng chim
Trước hết, sự huyền diệu là nghe tiếng gáy của nó, nhưng không phải con nào cũng giống con nào, mà là muôn hình muôn vẻ, người chọn phải dày công tìm kiếm, tuyển chọn. Phân biệt qua nghe âm thanh thì chim gáy có 4 giọng gáy khác nhau, trong đó có 2 giọng cơ bản, âm thổ và âm kim.
Âm thổ: Là loại quý nhất, giọng trầm, đầm ấm, trong âm thổ lại chia làm 4 âm khác nhau:

• Thổ đồng, âm trầm và âm vang như tiếng chuông.
• Thổ bầu, âm trầm và ồm ồm, âm u như có âm bội do hiện tượng cộng hưởng tạo nên.
• Thổ sấm, âm trầm mà rền vang như tiếng sấm.
• Thổ dế, âm trầm mà rỉ rả, nỉ non như tiếng dế gáy.

Âm kim: tiếng gáy thanh và cao vang xa, trong âm kim có người gọi là âm còi. Vậy có 3 loại khác nhau:

• Kim pha son âm trong trẻo càng nghe càng vang xa như tiếng chuông rền.
• Kim pha đồng âm thấp hơn kim pha son, nhưng độ vang và ngân thì kéo dài hơn.
• Kim pha thổ âm có phần trầm hơn 3 loại trên nhưng nghe vang xa.

Ta nghe kỹ số tiếng trong một nhịp gáy: chim gáy gọn, hay bổ gáy. Gáy gọn chỉ có 3 tiếng đơn giản cúc cù cu; gáy bổ từ cúc cù cu…cu, chỉ có thêm một tiếng “cu” ở đằng sau, ta nghe hay hơn. Hàng trăm con chim gáy may ra mới chọn được một con bổ tư.

Giai điệu gáy gồm có: chu, lèo, vấp, mở, lái, đủ, đảo:

• Gáy chu: là gáy một mạch, chỉnh chu như một ca sỹ lão luyện, âm thanh vang lên đều đều yên bình như tiếng gió thổi qua ống tre.
• Gáy vấp: trong mạch gáy có chỗ vấp ngắt quãng ngưng lại như một nốt lặng ngưng chậm chạp.
• Gáy mở: nhịp gáy chậm chạp, tiếng nhẹ nhàng xa xa như lưu luyến.
• Gáy lèo: thêm một tiếng “cu” thả nhẹ và thấp hơn một nhịp.
• Gáy lái: đang gáy xuôi nhịp, bỗng gáy đảo ngược lại, gáy thừa tiếng, thêm một tiếng lạ bất kỳ vào giữa một nhịp gáy.
• Gáy đủ: mỗi lần gáy, chim gáy đủ các phần trên đã nói.
• Gáy đảo: gáy trình tự, từ hồi 1 đến hồi 6, rồi lại gáy từ hồi 6 đến hồi 1, cứ thế đảo đi đảo lại nhiều lần, thời gian gáy dài vài ba tiếng đồng hồ.

Tiếp theo nghe tiết tấu như nghe âm nhạc, đây là đỉnh cao của một giọng gáy. Cụ Nguyễn Du có câu “Nghề chơi cũng lắm công phu”. Vì vậy ta nghe tiếng chim phải say sưa, thấy đú vị mới tận hưởng được cái hay của nó. Lúc gáy thần tốc như xung trận, lúc gáy khoan thai như chào đón khách, lúc gáy thiết tha da diết như cảnh biệt ly, lúc gù, lúc gáy dồn dập như vồ vậy, mừng rỡ bất ngờ gặp lại người bạn thân.

Chọn chim gáy đẻ

• Màu sắc: chọn được loại mã ngỗng, mã sáng, bất đắc dĩ mới dùng loại mã sẻ.
  Vóc dáng: ngực nở, chân mảnh, thấp, mắt to và lồi, tiếng chim gáy phải to, pha thổ là tốt hơn.
• Chim đực: yêu cầu chim đực phải ở thời kỳ khỏe nhất, gáy mở mỏ to tối đa, biết xa cầu nhấp cánh, biết gáy dỗ mái…
• Chim mái: yêu cầu ở thời kỳ sung sức, gáy rất nhiều, gụ như gáy đực, có hiện tượng theo trống.
• Chọn đôi gáy đối nhau: dù để ở đâu nghe tiếng gáy của nhau đều gáy đôi, gáy gọi, gáy dỗ, có biểu hiện theo nhau (như đi tìm hiểu). Khi ta để 2 lồng gần nhau thì chim đực xa cầu nhấp cánh, chim mái ở lồng bên men đến rỉa mỏ đó là động tác ưng thuận có thể ghép được.

Cần chú ý thêm: Nhất thiết chim mái phải đẻ ra 2 lần 2 trứng mới ăn chắc là loại gáy biết đẻ. Trước khi đẻ chim mái rất hăng vì tức trứng và gáy gọi chim đực. Ta treo 2 lồng gần nhau, một thời gian làm quen thấy quyến luyến nhau ta thả chim mái vào lồng đẻ trước, chuồng đẻ phải thoáng, tĩnh, nhưng phải gần người, tránh gió mùa đông, tránh nắng hướng tây, có mái che nắng mưa, tránh các công trình chăn nuôi khác, kích cỡ lồng 1,5mx2mx2m. Dưới nền trải cát phẳng, trong chuồng đặt cây tươi có cành bò ngang, hoặc cây khô cũng được để chim đậu, tiện bay nhảy lên xuống.

Chuẩn bị ổ: đan rổ bằng tre, phải thông thoáng.

Chú ý: nuôi chim gáy đẻ không phải dễ, ổ phải đặt nơi kín đáo, không để lộ thiên, không được che bớt sánh sáng mặt trời ban ngày và ánh điện ban đêm. Tránh tiếng động làm chim sợ. Khi chim ấp, tránh người đi qua lại, không được sờ tay lên trứng làm mất dấu ổ hoặc chuyển ổ chỗ khác. Đôi khi trống mái hay xung đột quậy phá để chim ấp không yên tâm, trứng sẽ bị ung, chim bỏ ấp là hỏng.

Chim đẻ từ 2 đến 3 ngày được 2 trứng, ấp trong 14 đến 15 ngày là nở hết. Chu kỳ chim đẻ từ 35 đến 45 ngày 1 lứa. Thường 2 con thay nhau ấp, chim đực ấp từ khoảng 9 giờ sáng đến 3 giờ chiều, chim mái thay từ 3 giờ chiều đến 9 giờ sáng hôm sau. Cũng có thể sẽ dịch cút ít thời gian, có khi chim đực ấp nhiều hơn, có khi chim mái ấp nhiều hơn.

Chăm sóc chim gáy non

Chim non nở từ 4-5 ngày thì kiểm tra ổ xem có sâu bọ dưới đáy ổ không. Nếu có thì khắc phục ngay. Gáy non được 10 ngày thì bắt ra nuôi bộ để quen với người. Cho gáy non ăn gạo xay, lạc, vừng, cám tổng hợp. Nhai mới cho chim ngày 2 đến 3 lần và cho uống nước sạch, thiếu nước chim sẽ yếu dần và lử đi. Khi chim non biết mổ thì ngày cho ăn thêm 1 lần, cần để gáy con tự mổ thức ăn, thường xuyên kiểm tra khi nào ăn mạnh thì không phải bón nữa.

Phòng chữa bệnh

Phòng bệnh: Vào các giai đoạn chuyển mùa, thời tiết thay đổi, thường phát sinh bệnh tật lây lan, cần cho uống phòng các bệnh thông thường như gia cầm vậy. Phương pháp chủ yếu là cho thuốc vào nước uống hàng ngày của chim, mỗi đợt cho uống phòng từ 2 đến 3 ngày, liều lượng theo hướng dẫn ở bao bì thuốc.

Chữa bệnh: Chim bị đau mắt, nhìn thấy ướt bẩn ở 2 vai và mi mắt to ra là hiện tượng đau mắt. Cách chữa: rửa mắt bằng nước muối loãng và tra thuốc mỡ đau mắt của người, mỗi ngày cho ăn 2 đến 3 quả ớt chỉ thiên là bệnh giảm và khỏi.

Bệnh chim gáy bị ỉa chảy: Cho chim ăn nhìn thấy phân lỏng, nhiều nước xanh đỏ có mùi hôi đó là bệnh đường ruột, cần chữa sớm sẽ mau khỏi. Dùng thuốc Hupabolocxin kháng sinh tổng hợp chữa gia cầm. Liều lượng dùng từ thấp đến cao, nếu quá liều hướng dẫn sẽ chết ngay (xem kỹ hướng dẫn sử dụng thuốc).

Nguồn Việt Nam Hương Sắc số 178, tác giả Trần Thế Bảy.